Hang naar controle

De eerste stap naar echte vrijheid

Wij mensen hebben de neiging alles onder controle te willen houden, soms ook tegen beter weten in. Vanuit angst, bijvoorbeeld voor afwijzing of voor het oordeel van anderen, lijkt het vaak aantrekkelijk om je anders voor te doen, om kwetsbaarheden te verstoppen of om weg te duiken. Alleen, krijg je daardoor nou echt de regie over de omstandigheden terug? Lost het daadwerkelijk iets op? 

Er zijn verschillende manieren om fouten, gevoeligheden en kwetsbaarheden te verbergen, in de hoop de aandacht van jezelf af te leiden. Dat is bijna altijd zo geweest. In de Bijbel zijn daar ook veel voorbeelden van te vinden.

Huichelachtigheid
In de eerste christelijke kerk springen diverse draagkrachtige gelovigen bij door bezittingen te verkopen. De opbrengst geven zij aan de apostelen, die daardoor financieel zwakkeren kunnen helpen. Ananias en zijn vrouw Saffira willen ook hun steentje bijdragen. Ze verkopen een eigendom, brengen een deel van het geld naar de apostelen en doen net alsof ze de hele opbrengst weggeven, terwijl dat niet zo was. Als ze daar vervolgens vragen over krijgen, liegen ze daar ook nog glashard over, ook al waren ze helemaal niet verplicht om al het geld weg te geven. Voor hun woog de schone schijn zwaarder. (Handelingen 5:1-11)

Ontkenning
Gechazi is in dienst bij de profeet Elisa. Hij is er getuige van dat Naäman uit Syrië een ernstige huidziekte had, naar de profeet ging, op zoek naar genezing. Toen hij genezen werd, wilde hij de profeet met geschenken bedanken. De profeet wilde daar alleen niet van weten.

Gedreven door hebzucht ging Gechazi Naäman, die alweer onderweg naar huis was, achterna. Met een leugen zorgde Gechazi dat hij de beloning voor zichzelf binnenhaalde. Toen Elisa hem vroeg waar hij geweest was, loog Gechazi opnieuw: “Ik? Nergens”. De profeet wist wel beter en confronteerde de jongen met zijn onbetrouwbare gedraai. (2 Koningen 5:20-27)
     
Verantwoordelijkheid ontwijken
Als Kaïn en Abel in het veld zijn en beiden een offer aan God brengen, frustreert het Kaïn dat God geen acht slaat op het offer dat hij brengt, maar wel op het offer van Abel. Kaïn heeft een kort lontje en slaat Abel dood. Als God hem vraagt waar zijn broer is, antwoordt Kaïn: “Moet ik soms waken over mijn broer?” (Genesis 4:1-9)

Vluchtgedrag
Jacob heeft Esau een geweldige loer gedraaid. Als zijn vader, Isaac, op het punt staat zijn oudste zoon Esau als zijn opvolger de zegen te geven, krijgt Jacob het met een leugen voor elkaar dat hij die zegen krijgt. Hij maakte daarbij misbruik van zijn vaders blindheid. Natuurlijk is zijn oudste broer ziedend als hij erachter komt wat er gebeurd is. Hij vlucht naar zijn oom in het buitenland, waar hij een nieuw bestaan opbouwt. Het probleem lijkt opgelost, totdat de dag aanbreekt dat hij naar zijn vaderland moet terugkeren. Dan is Jacob niet zo zeker meer van zijn zaak. (Genesis 27:1-45)

De schuld op een ander afschuiven
Als zowel Adam als Eva van de verboden vrucht gegeten hebben, spreekt God hen daarop aan. Beiden proberen zichzelf schoon te praten door de schuld van hun eigen misstap aan een ander toe te schrijven, alsof dat iets aan de ontstane situatie zou veranderen. Adam begint daarmee: “De vrouw die U mij hebt gegeven om mij terzijde te staan, gaf mij vruchten van de boom en toen heb ik ervan gegeten” Eva reageert op dezelfde manier: “De slang heeft me misleid en toen heb ik ervan gegeten” (Genesis 3:1-12)

Machtsvertoon
Gaandeweg trok Saul, de eerste koning van Israël, steeds meer zijn eigen spoor. Voor de vorm deed hij nog wel religieus, maar gaf daar wel zijn eigen invulling aan. Hij pleasede eerder het volk dan dat hij God gehoorzaamde. (1 Samuel 15:26) Dat moest wel spaak lopen en dat gebeurde ook. De gedachte dat zijn koningschap zou aflopen, deprimeerde hem en maakte hem vatbaarder voor boze invloeden. God had al een opvolger op het oog, David. Toen Saul dat doorhad, ondernam hij pogingen om David uit de weg te ruimen en zette daar zelfs zware middelen voor in: zijn leger (1 Samuel 17:8).

Het is ook mogelijk om naar binnen te keren, door in je schulp te kruipen of onderdanig gedrag te vertonen. Maar ook dat lost uiteindelijk weinig op.

En laten we realistisch zijn: het kan je maar zo gebeuren dat je ongevraagd overvallen wordt door ingrijpende levenssituaties, dat je getroffen wordt door keuzes of gedragingen van anderen, of dat je jezelf dingen aandoet waar je vroeg of laat spijt van krijgt. Hoe ga je daar dan mee om? Voor God werkt onze hang naar controle niet. Hij kent ons volkomen en weet hoe wij in elkaar zitten. Hoewel dat voor sommigen beangstigend aanvoelt, is dat niet negatief, maar juist positief. Naar God toe is het dus niet nodig om ons anders voor te doen. God benadeelt ons daar niet mee, maar wil naast ons staan om ons de goede weg te wijzen.